Formasaun PAKSI (Planu Asaun Komunidade Sanemento no Higiene) tinan 2022 iha municipiu Ermera

 

Iha loron segunda 28/2/2022, Instituto Nacional da Saude hala’o formasaun PAKSI (Planu Asaun Komunidade Sanemento no Higiene)  iha Munisipiu Ermera, fatin formasaun Salaun CVTL, Partisipante hamutuk 25 pessoas, mane 21 no feto 4, kompostu husi Medico Geral, Emfremeiru/a, Tek.Lab, no saude Publik,  partisipantes refere mai husi Centro saude Vila, CHC, no Postu Saude iha Munisipiu Ermera

Formasun paksi (Planu Asaun Komunidade Sanemento no Higiene) forma husi formador Instituto Nacional de Saude hamutuk nain 2 no SSM BaucaU nain 1,SSM Lautem nain 1 no SSm Ermera nain 1, i formasaun ne’e rasik sei halao’o durante loron 10 no husi loron 10 ne’e partisipantes sei ba hala’o paratika triggering iha komunidade nia let kona-ba deklara ALFA ba PAKSI no area refere maka iha area Railaku. Formasaun planu asaun kumunidade saneamento no higiene loke husi Diretor administrasaun, Finansas e aprovisionamento INS, Sr. Jacinto Guterres (Representante Diretora Executivo INS) no akompanha husi Diretor SSM Ermera, Sr Joni alves dos santos.

Lia menon husi Diretor SSM Ermera, Katak partisipantes iha vontade no laran luak atu fahe materia ne’ebe iha hodi eleba melora kapasidade ba formasaun paksi, paksi ne’e parte ida husi programa ambiental nian ne’ebe hahu husi Tinan 2002 to,o 2022, atu hato’o hela ba ekipa formador husi Nacional katak partisipantes sira ne’e mai husi dirjenti centro saude, Medico no SNF (Saude Na familia) hamutuk durante loron 10 nia laran, no hau rasik mos hola parte iha ekipa formador ba PAKSI. Formasaun PAKSI ne’e hala’o iha Munisipiu Ermera iha Tinan 2011 dadus ba sanemento ne’e  47% no iha altura ne’ebe hetan apoio husi parseru UNICEF to iha 2018 munisipiu Ermera konsege deklara ALFA ba socu hamutuk 52, aldeia 276, no postu administrative hamutuk 5 iha momento ne’eba i agora hamutuk 6 deklara  ALFA 100%. I tinan tuir mai tun fali ba 90%. Tamba ita nia komunidade sei ba sentina iha liur husi ne’e maka sai hanesan sasukat/barometer ba formasaun ne’e rasik, iha opotunidade nemos  Diretor Adminisrasaun INS (Rep. Diretora Ezecutivo INS) hato’o hela lia menon katak Planu inisiu ba formasaun ne’e iha Munisipiu manufahi,  mais professional saude  la desponivel entau formasun ne’e hala’o fali iha Munisipiu Ermera. Tinan kotuk ami  iha Munisipiu liquica, formasaun ne’e importante teb-tebes tamba hare ba hahalok komunidade wainhira atu halo mudansa ba hahalok ne’e tenki hala’o provokasaun, provokasaun ne mai husi partisipantes sira, no formador i oinsa ita atu halo provokasaun ne’e Planu Asaun Komunidade Sanemento no Higiene, ita hatene katak iha Munisipiu uluk deklara alfa 100% pois tun fali 90%, ne’e siknifika tun 10% iha munisipiu Ermera. Kompara ho moras seluk hanesan moras lepra agora sae makas fali tuir resultadu apresentasu husi Prof Nelson Martins iha Timor Plaza ne’e sae makaas. Tamba ne’e mak perioridade ida ne daduk Ministra da saude no parseru sira focus liu ba moras lepra ne’e. Paksi ne’e nia obrigasaun ba iha populasaun ne’e makas tebes laos tamba nia atu lasoe foer inklui mos atu prevene moaras dengue.